Navid Əhmədin həyat şəraiti yoxsul bir əfqan gənci olaraq ona bir çox məhdudiyyətlər yaradıb. O, xaricə səyahət edə, universitet diplomu almaq arzusunu reallaşdıra bilmir, hətta dostları ilə yeməyə çıxmağa belə imkanı çatmır.
Amma 19 yaşlı gəncin heç vaxt uzaq düşmədiyi bir şey var idi: ən sevdiyi idman növü və məşğuliyyəti – şahmat.
İndiyə qədər.
Talibanın ölkə vətəndaşlarına tətbiq etdiyi onlarla məhdudiyyət arasında son zamanlar "dini səbəblərə görə" şahmatın yasaqlanması da yer alır.
"Şahmat oynamağı sevən biri kimi, Əfqanıstanda şahmatın qadağan edilməsinə görə çox, çox kədərləndim", - ölkənin şimalında yerləşən Kunduz vilayətindən telefonla danışan Əhməd bildirib.
10 yaşından şahmatla məşğul olan Əhməd deyib: "Mən həmişə şahmat turnirlərində iştirak etmək arzusunda olmuşam və ümid edirdim ki, heç olmasa, şahmat oynamaq üçün müxtəlif əyalətlərə gedəcəyəm".
Talibanın idman idarəsi bildirib ki, bu idman növünün İslamda yasaqlanmış qumar oyunlarının təşviqi sarıdan narahatlıqlar növbəti qərar qəbul olunana qədər şahmatın dayandırılmasına səbəb olub.
Dövlət agentliyinin sözçüsü Atal Maşvani mayın ortalarında jurnalistlərə bildirib ki, bütün Əfqanıstan üzrə "bu məsələlər həll olunana qədər şahmat idman növü Əfqanıstanda dayandırılır".
Təxminən üç aya yaxındır ki, Taliban hakimiyyəti yekun qərara gəlib-gəlmədiyini açıqlamayıb.
AzadlıqRadiosu şərh almaq üçün Maşvani ilə əlaqə saxlasa da, o, sorğulara cavab verməyib.
Yasaq oyunlar
Taliban 2001-ci ildə hakimiyyətdə olduğu dövrdə də şahmatı qadağan etmişdi.
2021-ci ilin avqustunda yenidən hakimiyyəti ələ keçirən Taliban ölkədə idman, incəsənət və digər fəaliyyətlərə qadağa və məhdudiyyətlər tətbiq edib və şahmat da bu siyahıya əlavə olunub.
Taliban 2024-cü ildə qarışıq döyüş sənətlərini (MMA) çox zorakı olduğunu və ölüm riski yaratdığını əsas gətirərək yasaqlayıb. Taliban hakimiyyətə gəlməzədn əvvəl MMA gənc əfqanlar arasında çox populyar idi.
Həddindən artıq mühafizəkar rəhbərlik həmçinin bodibildinqlə məşğul olan şəxslərə budlarını göstərməyi qadağan edib və onlara dizlərdən aşağıya qədər uzanan enli, uzun şortlar geyinməyi əmr edib.
Qadınlara isə bütün idman növləri ilə məşğul olmaq, eləcə də idman zallarında məşq etmək qadağan edilib. Taliban hətta yalnız qadınlardan ibarət fitnes klublarının fəaliyyətini də ölkədə dayandırıb.
Taliban həmçinin televiziya və radioda, toylarda və ictimai tədbirlərdə musiqini yasaqlayıb.
Digər İslam ölkələrində şahmat qadağan deyil
Şahmat Əfqanıstanda futbol və ya kriket kimi kütləvi izləyici kütləsinə sahib olmaya bilər. Lakin buna baxmayaraq, ölkə üzrə həm idman növü, həm də hobbi kimi oynanılırdı.
Talibandan əvvəlki Qərbin dəstəklədiyi hökumət dövründə indi fəaliyyəti dayandırılmış Əfqanıstan Şahmat Federasiyası tez-tez həm kişilər, həm də qadınlar üçün yerli və milli şahmat turnirləri təşkil edirdi. Bir çoxları restoranlarda, parklarda və şəxsi məclislərdə əyləncə kimi şahmat oynayırdılar.
Şahmat federasiyasının keçmiş rəhbəri İsmayıl Cəmşidi Talibanı bir çox əfqanların "zərərsiz" fəaliyyət adlandırdığı əyləncəni qadağan etdiyinə görə qınayıb.
"Şahmat idman, sənət və elmdir. İnsanların onu oynamasına mane olan hər kəs idmana, incəsənətə və elmə qarşı vəhşilik etmiş olur", - Cəmşidi AzadlıqRadiosuna deyib.
Şahmat Səudiyyə Ərəbistanı və dünyanın ən çox müsəlman əhalisinə sahib ölkəsi İndoneziya da daxil olmaqla, heç bir digər müsəlman ölkəsində qadağan olunmayıb.
İran 1979-cu ildəki İslam inqilabından sonra şahmatın qumar oyunlarını təşviq etdiyi və İslami dəyərlərə zidd olduğunu əsas gətirərək müvəqqəti yasaqlayıb. Amma 1988-ci ildə şahmatdan qumar məqsədləri üçün istifadə edilməməsi şərti ilə qadağa aradan qaldırılıb.
Hələlik, ilk gedişi belə etmədən uduzduğunu deyən Əhməd ən azı, hələ də mobil telefonunda bu oyunu oynaya biləcəyinə ümidlidir.
Yazını AzadlıqRadiosunun "Radio Azadi" xidməti hazırlayıb
